Üniversiteyi Dışarıdan ve Yeniden Yaratmak

Üniversiteyi Dışarıdan ve Yeniden Yaratmak: 1980 Sonrası Türkiye’de Üniversite-Dışı Akademik Oluşumlar 

Bu araştırmanın amacı 1980 sonrasında Türkiye'de siyasi müdahaleler ve üniversite tasfiyeleri ile ilişkili olarak kurulan akademik oluşumların faaliyetlerini incelemektir. Bu doğrultuda ilk olarak üniversitenin kurumsallaşma sürecinde Türkiye cumhuriyet döneminin özgünlükleri tartışılacaktır. Ardından, tarihsel bir perspektifle siyasi darbeler, otoriter yönetimler ve üniversitenin biçimlendirilmesi çabası arasındaki ilişki ortaya konulacaktır. Üniversite dışında geçirdikleri zamanlarda akademinin içinde anlattıkları dersleri yeniden üreten veya üniversitenin içerisinde sesini bulamayan konuları tartışmaya açan eğitim faaliyetleri incelenecektir. Böylece eğitimin akademinin bir parçası olarak konumu kadar üniversitenin toplumsal, siyasi ve sınıfsal eksende yerleşimine dair de kavramsal tartışmalar temel alınacaktır.

Araştırmanın Çerçevesi

1980 sonrası Türkiye'de kurulan üniversite dışı oluşumların siyasi müdahalelerle üniversite tasfiyeleri arasındaki ilişkiler nelerdir? 1980’den günümüze, Türkiye’de üniversitelere yapılan siyasi müdahalelerin ve yükseköğretim kurumlarında gerçekleştirilen tasfiyelerin, üniversite dışında bilimsel üretim ve eğitim faaliyetlerinin gelişiminde nasıl etkileri olmuştur/gelişimiyle ilişkisi nedir? Bu faaliyetlerin farklı dönemlerdeki gelişimi ne tür benzerlikler ve farklılıklar göstermiştir? Süreklilik ya da kopukluklar mevcut mudur? Mahiyetleri ve etkileri itibariyle Türkiye’de akademik eğitim ve bilimsel üretim süreçlerine ne tür yenilikler getirmişlerdir? Yön verici/Belirleyici olabilmişler midir? (Bu son soruya son dönem için yanıt vermek mümkün olmayacaktır büyük olasılıkla). 

Araştırmanın Önemi

Bu araştırma farklı dönemlerde üniversitenin dışında bırakılan akademisyenler tarafından kurulan üniversite-dışı akademik oluşumlar arasındaki süreklilik ve kopuşları ortaya koyacak olması ve karşılaşılan olanak ve sınırlılıkların zaman içinde nasıl değiştiğini, nelerin aynı kaldığını araştıracak olması bakımından alana katkı sağlayacaktır. 12 Eylül 1980 darbesinden günümüze kurulan üniversite dışı akademik oluşumlar arasındaki ilişkileri açığa çıkarmaya çalışmak araştırmanın ayırt edici yönünü oluşturacaktır.

Araştırmanın Yöntemi

Araştırma, üniversite-dışı oluşumların stratejilerini, araçlarını ve üretimlerini konu alacaktır. Araştırmanın genel yaklaşımı tarihsel ve keşifseldir. Tarihsel perspektif, söz konusu strateji ve mücadelelerin statik olmadığı; aksine bunların, onları çevreleyen etmenlerle şekillendiği, siyasal ve sosyo-teknolojik olanaklara ve kısıtlamalara göre dönüştüğü ve çeşitlendiği fikrini taşımaktadır. Tarihsel perspektifle; üniversite dışı akademik oluşumların siyasal-toplumsal olanaklara ve kısıtlamalara göre geliştirdiği çözümler, ürettiği yeni yöntemler ve yaklaşımlar incelenecektir. Bu bağlamda üniversite-dışı oluşumlar toplumsal gerçeklik tarafından şekillenen ancak aynı zamanda bu eylem ve yaklaşımlarla toplumsal gerçekliği biçimlendiren yaratıcı özneler olarak ele alınacaktır. Tanımsal, betimsel, yorumlayıcı ve eleştirel/eylemsel türleri olan keşifsel yaklaşım, çok katmanlı olguları niteliksel olarak değerlendirmede kullanılmaktadır. Önerilen araştırmada betimsel (üniversite-dışı oluşumların eğitim çalışmaları, yöntemleri ve yaklaşımları nelerdir?), yorumlayıcı (bu çalışmalar nasıl kurulmaktadır; iç ve dış etkenlere göre nasıl değişmektedir?) ve eleştirel/ eylemsel (söz konusu çalışmaları nasıl daha güçlü hale getirebiliriz?) sorulara cevap aranacaktır. 

Araştırmada arşiv ve literatür taraması, yarı yapılandırılmış derinlemesine mülakat ve medya taraması yoluyla toplanan veriler nitel analiz yöntemleri kullanılarak incelenecektir. 1980’lerden BİLSAK/BİLAR; 1990’lardan Özgür Üniversite; Bilim ve Sanat Vakfı ve 2016 sonrası dönemde Dayanışma Akademileri süreçlerinde yer almış bilim emekçileriyle görüşmeler yapılacaktır. Bu çerçevede söz konusu oluşumlarda yürütülen eğitim faaliyetlerinin içeriği, takip edilen yöntemler, bu eğitimlerin kurumsal üniversitedekilerden özgünlükleri ve bunların tasfiye süreçlerinin ardından akademiklerin eğitim anlayışlarına etkilerine dair bilgi toplanacaktır. 

Arastirma soruları (genelden ozele)

1980’den 2020’ye üniversiteler ve bilim insanı/aydın/entelektüel açısından toplumsal, siyasi ve ekonomik bağlam nasıldı? Üniversite-dışı akademik oluşumlara neden ihtiyaç duyuldu? (arkaplan – timeline)

Üniversite-dışı akademik oluşumlar nelerdi? (Haritalama) Nasil, kimler tarafindan, ne zaman ve neden kuruldular? Bu oluşumların iddiaları, üniversiteye ve topluma bakış açıları ve eleştirileri nelerdi? (Kurumsal iddialar-arkaplan)

Bu oluşumların yükseköğretim alanına alternatif ve/ya muhalif çalışmaları nelerdi ve nasıl oluşturuldu? (yarı yapılandırılmış derinlemesine mülakatlar)

• Ders, seminer, konferans, kurultay çalışmalarının konuları nelerdi? (tablolar)

• Eğitimde kullanılan araçlar, yöntemler, pedagojik yaklaşımlar nelerdi? (yetişkin eğitimi, öğrenen-öğreten ilişkisi, eğitim faaliyetlerinin ulaştığı alanlar (gazete ilanları, duyurular, mektuplar, davetler vd.)

• Eğitimin finansmanı nasıl sağlanıyordu? (öz kaynakların kullanımı, şenlikler, kitap gelirleri, bağışlar, ders ücretleri, yurtdışı destekleri, projeler-fonlar)

• Eğitim faaliyetlerinin katılımcıları kimlerdi? Bu çalışmalarla nasıl ilişkileniyorlardı?

• Faaliyetlerin yürütülmesindeki sınırlılıklar ve sorunlar nelerdi? Bunlara karşı nasıl stratejiler üretiliyordu? (Siyasi baskılar, finansal sorunlara uzun vadeli çözüm üretememe, kurumsallaşma sorunları, toplumsal destek, resmi eğitim kurumları ile ilişkili sorunlar)

• Faaliyetlerin ve kurumların kapanışı: değerlendirmeler, eleştiriler, boşluklar, sonrasında kurulan oluşumlar

Üniversite-dışı akademik oluşumlar Türkiye’de eğitim ve üniversite mücadelesinde nasıl bir yer edindi? Gelenekler oluştu mu? Nasıl bir miras bıraktı? Üniversitelerin bu kurumlara etkisi nasıldı? Sendikal mücadeleyi, üniversiteleri ve sivil toplum alanında nasıl bir konumda oldu? Üniversite-dışı oluşumlar arasında nasıl bağlar kuruldu? (analiz)

-Tasfiye süreci sonrasinda ne tür dönüşümler geliştirdiler?

-Ne ders verdiniz, neden bu dersi verdiniz, vermek isteyip de veremediginiz (projelendiremediginiz icin ya da talep gormedigi icin) dersler oldu mu, bunlar neydi?